Oefeningen voor het patellofemoraal pijnsyndroom: VMO trainen?

In dit blog ga ik in op de rol van de VMO in relatie tot het patellofemoraal pijnsyndroom. Over deze spier is nog veel onduidelijkheid en leidt tot veel discussie. Ik zal hier proberen wat duidelijkheid in te geven.

Dit is waar deze blog over gaat: 

• Dit is de functie van de VMO ( en wat is het niet..)
• Dit is waarom deze spier verzwakt.
• Dit is of je deze  belangrijke spier wel of niet selectief kan trainen
• En dit is waarom of wanneer dat wel of geen zin heeft als je wilt herstellen van het patellofemoraal pijnsyndroom.

De Vastus Medialis Obliques (VMO)

Als ik patiënten of collega fysio’s vraag welke spieren het meest getraind moet worden bij het patellofemoraal pijnsyndroom dan wordt de Vastus Medialis Obliques (VMO) het meeste genoemd. Blijkbaar wordt deze spier als erg belangrijk gezien bij het herstellen van pijn in de knie als gevolg van het patellofemoraal pijnsyndroom. Maar is dat wel zo en kan je deze spier selectief wel trainen? Dat is denk ik wel belangrijk om te weten als je last hebt van het patellofemoraal pijnsyndroom en je heel hard bezig bent deze spier te trainen. Het zou zonde zijn van alle moeite als dit geen effect zou hebben nietwaar?! Is deze spier nou zo belangrijk om te trainen bij het patellofemoraal pijnsyndroom en zo ja hoe zou deze spier dan getraind kunnen worden?

Dit is de functie van de VMO bij het patellofemoraal pijnsyndroom

De eerste vraag die we ons moeten stellen is wat de functie is van de VMO. Hiervoor moet je kijken naar de spiervezelrichting. Bij de VMO zijn de spiervezels in een hoek van 45-55 graden naar lateraal (buitenkant van de knie) gericht. En hiermee kunnen we gelijk de eerste mythe of aanname uit de wereld helpen. Dat is namelijk de mythe dat de VMO verantwoordelijk is voor het laatste stukje van de strekking. Dat is onjuist. Al in 1971 heeft het onderzoek van Basmaijan aangetoond dat de VMO primair verantwoordelijk is voor het naar mediaal trekken van de patella (knieschijf). Daarnaast is de VMO ook belangrijk voor het stabiliseren van de patella.  Minder dan de helft van de kracht die de VMO heeft wordt maar gebruikt voor het strekken van de knie. En het grootste gedeelte van deze strekkracht wordt ook nog gebruikt in de hoek van 90 tot 45 graden en dus niet in de gehele strekbeweging. Welke spier heeft dan de meeste invloed op de strekking van de knie? Dit is de vastus intermedius. Deze spier ligt onder de rectus femoris en is een spier die hoort bij de quadriceps (de bovenbeenspier die bestaat uit 4 koppen). De vezels van deze spier zijn nagenoeg verticaal gericht en kunnen de knie het beste strekken. Kijk hiervoor maar eens naar onderstaande afbeelding

Dit is de reden waarom de VMO verzwakt bij het patellofemoraal pijnsyndroom.

Is de VMO wel verzwakt bij het patellofemoraal pijnsyndroom? Dat is lang niet altijd zo en dan wordt ten onrechte deze spier te hard getraind terwijl de oorzaak elders ligt. 

Dus daar zal je achter moeten komen wil je zinvolle oefeningen gaan doen. Er zijn hier 3 manieren voor:

1. Visueel. Is deze spier minder groot dan bij de andere knie?
2. Spanning: Je kan de spanning voelen van deze spier (de druppelvormige spier direct boven de binnenkant van je knieschijf) en soms kan je ook goed zien dat deze minder groot is bij een verzwakking. Bij aanspannen wordt de knieschijf dan ook niet goed genoeg naar binnen getrokken.
3. Krachtmeting: Het is ook goed om een krachttest te doen van de quadriceps. Ik doe dit in de praktijk met een Microfet. Deze kan redelijk nauwkeuring een goede inschatting geven van het krachtsverschil. Bij atleten kan de Biodex gebruikt worden. 

Als er dan een spierzwakte is of een onvermogen (door pijn) om goed kracht te kunnen zetten is het aannemelijk dat deze verzwakt is. Het kan dan ook nog zijn dat de zwakte door de andere koppen van de quadriceps wordt veroorzaakt. Al is dit minder waarschijnlijk om de volgende reden:

De grootste oorzaak van zwakte is niet een verminderd gebruik van de spier maar (reflex) inhibitie door pijn en/of zwelling van de knie. Dat houdt in dat er een signaal vanuit het kniegewricht naar de spier gaat dat het gewricht zich niet " prettig voelt" en ontzien moet worden. Met als gevolg dat de spier niet meer zo hard kan aanspannen. Niet omdat de VMO de kracht niet heeft maar omdat deze geremd wordt in zijn functie. 

De volgende vraag is dan waarom dan de VMO het meest verzwakt is bij het patellofemoraal pijnsyndroom en vele andere knieklachten? Dat is omdat deze spier het dichtste bij het gewricht ligt en daardoor het meest gevoelig is voor deze remming. Reflexinhibitie beïnvloedt namelijk met name de spieren die het dichtst bij het pijnlijke of gezwollen gewricht liggen. Een verzwakte VMO optrainen met oefeningen die het knieschijfgewricht belasten zijn dus om bovengenoemde reden geen goed idee. Het kniegewricht wordt alleen maar pijnlijker worden en de spier zal dan ook niet sterker worden. De klacht wordt hierdoor dus juist erger! Dit gaat vaak mis helaas, 

Dit is waarom het wel of niet belangrijk is om de VMO te trainen bij het patellofemoraal pijnsyndroom. 

De andere vraag die we ons moeten stellen is of het belangrijk is om deze spier dan toch te trainen? Om daar antwoord op te kunnen geven is het belangrijk om te weten wat de rol van de VMO is in relatie tot de knieschijf. Over het algemeen is een toegenomen lateralisatie van de knieschijf de grootste oorzaak van het patellofemoraal pijnsyndroom. Hierbij gaat de knieschijf te ver naar buiten (lateraal) en dit geeft pijnklachten. Deze lateralisatie kan meerdere oorzaken hebben en het is essentieel deze goed in kaart te brengen. De veel voorkomende oorzaak van lateralisatie is een verzwakking van de VMO. Het trainen van deze bovenbeen spier, als deze verzwakt is, kan dus goed helpen bij pijn aan de voorkant van de knie als gevolg van het patellofemoraal pijnsyndroom. De onderzoeksgroep van Pattyn had in 2010 al onderzocht dat de VMO van mensen met het patellofemoraal pijnsyndroom kleiner in omvang was dan mensen zonder deze knieschijfpijn. De VMO is daarnaast ook het meest verzwakt bij mensen met kniepijn. Meer dan de andere 3 koppen van de quadriceps! Daarnaast is ook volgens onderzoek van Witvrouw uit 1997 de snelheid van aanspannen van de VMO verstoord. Maar Briani gaf in 2016 aan dat dit niet hoeft te gelden voor iedereen die last heeft van het patellofemoraal pijnsyndroom. 

Dit is hoe je de VMO moet trainen bij het patellofemoraal pijnsyndroom?

De volgende vraag zou dan moeten zijn hoe we deze spier dan moeten trainen. Om maar gelijk met de deur in huis te vallen. Het antwoord is dat DE VMO training niet bestaat! Er zijn geen specifieke oefeningen die de VMO alleen trainen. Dat houdt in dat eigenlijk alle knie oefeningen waarbij de knie gestrekt wordt wel goed zijn voor de VMO. Omdat deze spier in de regel het meest verzwakt is van de quadriceps zal deze spier ook de grootste groeiprikkel krijgen als de gehele quadriceps getraind wordt. Immers als we een oefening uitvoeren op 60% van de 1RM (Dit houdt in dat je op 60% van je maximale gewicht traint waarmee je 1 herhaling kan doen) is dit voor de VMO een stuk hoger omdat deze meer verzwakt is. De trainingsprikkel voor de VMO is dus groter en daarmee ook het trainingseffect. De VMO zal hierdoor sneller sterker worden dan de andere spierkoppen van de quadriceps. Essentieel is wel dat de pijn tijdens de oefeningen niet te hoog mag zijn in verband met de reflexinhibitie. En dat er wordt gekozen voor de juiste oefeningen om de bovenbeenspieren te trainen EN om het kraakbeen van het patellofemoraal gewricht op een juiste manier te belasten. 

Dit is de conclusie: Training van de VMO is meestal zinvol bij het patellofemoraal pijnsyndroom

Ja, training van de VMO is zinvol als je last hebt van het patellofemoraal pijnsyndroom mits deze verzwakt is en de (mede) oorzaak is van de pijn in de knie.  Dit komt omdat deze spierbundel ten opzichte van de andere bundels het meeste verzwakt is en hierdoor ook het beste reageert op training van de bovenbeenspieren. De VMO zorgt namelijk voor het naar binnen trekken en het stabiliseren van de knieschijf. En een van de belangrijkste factoren voor het ontstaan van knieschijf pijn is dat de knieschijf te veel naar buiten beweegt in plaats van naar binnen. Daarnaast zien we dat de VMO bij mensen met pijn in de knie ook een vertraagde aanspantijd heeft. Het is echter alleen zinvol om deze spier te trainen mits dat met minimale pijn of geheel pijnvrij gaat. Door te trainen in de pijn wordt de klacht in de regel vaak erger om, inmiddels de bekende reden. Ik blijf het noemen omdat dit principe vaak niet goed gekend wordt en dat is zonde. Daarnaast dient rekening gehouden te worden dat het gehele kraakbeen oppervlak van de knieschijf optimaal belast wordt.

Bij de   kniepijnvrij methode wordt er middels een gedoseerde opbouw voor gezorgd dat de VMO optimaal getraind wordt waardoor de pijn in de knie snel wordt verminderd.

Wil jij direct de juiste oefeningen doen en weer snel Kniepijnvrij worden?

>>Start dan hier met de Kniepijnvrij Methode

Kniepijnvrij werkt nauw samen met  FysioHolland. Bij FysioHolland is jouw zorg rondom bewegen in goede handen. Onder begeleiding van jouw fysiotherapeut werk jij aan een efficiënt herstel, zodat je snel weer jouw dagelijkse activiteiten pijnvrij kunt uitvoeren.

Fysioholland werkt nauw samen met orthopedisch specialisten van diverse klinieken en ziekenhuizen. Heb jij een probleem met jouw knie en zoek je een gespecialiseerde fysiotherapeut in jouw regio bekijk dan hier  de locaties van een FysioHolland vestiging bij jou in de buurt.